ایجاد حرمت از راه شیر

شیر در فلقه اسلامی و احکام الهی آن از چنان اهمیت والایی برخوردار است که اگر بانوانی، دانسته یا ندانسته، اطفالی غیر از نوزدان خود را به مقداری که از نظر کمیّت و کیفیت لازم است شیر دهند، این امر موجب حرمت می شود و هر گاه بعد از مرور سال های متمادی نیز ازدواج صورت گیرد موجب بطلان عقد و از هم پاشیدن شیرازه ی زندگی ها می گردد. ما برای توجیه بیشتر بانوان محترم و هشدار به آنان چند روایت را به عنوان تبرک ذکر می نماییم تا اهمیت شیراز دیدگاه اسلام عزیز، بیشتر روشن گردد و زنان در شیر دادن به نوزدان دقت و مراقبت نمایند.

»قال أمیرالمؤمنین علیه السلام: إِنهَوا نِسَأئَکُم أَن یُرضِعنَ یَمِینَاً وَ شَمَالاً فَإِنَّهُنَّ

یَنسَینَ؛ (1) اما علی علیه السلام می فرماید: نگذارید زنان شیرده تان از چپ و راست به هر نوزادی شیر بدهند، زیرا فراموش می نمایند [که چندین بار و به چندین طفل شیر داده اند و ممکن است این امر، مایه ی نشر حرمت شود و آنان فراموش کرده باشند.]«.

ابی عبیده الحذاء روایت کرده است که: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرماید: مرد نباید با عمه و خاله و خواهر رضاعی همسر خود ازدواج نماید، و می فرمود که[امیرمؤمنان امام] علی علیه السلام به رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم عرض کرد: با دختر حمزه ازدواج فرمایید. پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: مگر نمی دانی او دختر برادر رضاعی من است؟ زیرا پیامبر الهی صلی الله علیه و آله و سلم و حمزه از یک زن شیر می خوردند، (2) حلیمه ی سعدیه قبل از خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله و سلم، جناب حمزة بن عبدالمطلب را نیز شیر داده است. (2)

ناگفته نماند که حرمتی که از راه شیر خوردن به وجود می آید تا دو سالگی نوزاد خواهد بود، زیرا پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بعد از مدتی که نوزاد را از شیر می گیرند- اگر چه به حد نصاب هم شیر بخورد- حرمت ایجاد نمی شود.

»قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: لَارِضَاعَ بَعدَ فِطَامٍ؛ (3)» پیامبر الهی صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: [انتشار] حرمت بعد از مدت دو سال اول عمر و اتمام شیرخوارگی نیست.» البته این مطالب درباره ی نشر حرمت شیرخوارگی و رضاع به عنوان یادآوری بوده و این مورد جنبه ی فتوایی نداشته و هر کس باید به مجتهدی که از او تقلید می کند و رساله ی عملیه مراجع تقلید و کتب فقها رجوع کند.

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: حداقل شیری که ایجاد حرمت می نماید چقدر است؟ آن حضرت فرمود: این که گوشت یا خون در نوزاد ایجاد شود و… یا این که ده بار شیر داده بشود. (4) [البته به شرطی که پشت سر هم باشد نه این که متفرق شیر دهند] (5) و اگر طفلی در زمان شیرخوارگی از زنان بسیار – طبق موازینی که گفته شده است -شیر بخورد، تمام دختران آن زنانی که او را شیر داه اند بر پسر شیر خودره محرم می شوند و ازدواجشان حرام است، زیرا همگی خواهران رضاعی او می گردند. (6)

به روایتی دیگر در این باب توجه کنید:

»عدبالله بن سنان قال: سمعت أبا عبدالله علیه السلام یقول: لَا یَحرُمُ مِنَ الرِّضَاعِ إِلَّأمَا أَنبَتَ اللَّحمَ وَ شَدَّ العَظمَ؛ (7)

عبدالله بن سنان می گوید: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: حرمت از شیرخوارگی ایجاد نمی شود مگر با روییدن گوشت و ایجاد و سفتی استخان همراه گردد.«

در حدیث دیگری نیز آمده است:

»عن ابی عبدالله علیه السلام قال: لَا یَحرُمُ مِنَ الرِّضَاعِ إِلَّا مَا أَنبَتَ اللَّحمَ وَ الدَّمَ؛ (8)

امام صادق علیه السلام فرمود: حرمت از راه شیرخوارگی ایجاد نمی شود، مگر [آن قدر شیر به نوزاد داده شود که] گوشت روییده و خون ایجاد گردد.» البته با یک، دو و سه بار شیر دادن ایجاد حرمت نمی شود. (9)

شیری موجب حرمت می شود که شیر یک زن، آن هم همسر یک مرد معین باشد، و گرنه اگر طفل از چندین زن شیرده، آن هم همسران چندین مرد متفاوت شیر بخورد، باز هم حرمت ایجاد نمی شود. این مطلب در لسان فقهی به فحل واحد تعبیر شده است: «و اللّبن

للفحل«.(5)

شیر دادن هم باید با مکیدن نوک پستان به وسیله ی نوزاد باشد و اگر شیر را از سینه ی زن شیرده بدوشند و در ظرف دیگر بریزند و به نوزاد بدهند، ایجاد حرمت نمی نماید. البته همین شیر را در فقه عامه حکم به حرمت می دهند اگر چه به صورت پنیر به نوزاد داده شود. (5)

در جریان شیر دادن، به سبب هیجانات روحی و عاطفی مخصوصی که در مادران به وجود می آید و توجهات عمیق روحی و مهربانی مادران به نوزدان شیرخوار، القای قوای روحی از مادران به اطفال در مراتب کمال ممکن صورت می پذیرد؛ یعنی القای قوای روحی در چنان اوضاعی آن هم به موازات تأمین احتیاجات جسمی، از لحاظ کمی و کیفی، به حد اعلای کمال تجلی می کند. برای این آثار و نتایج ارتباط روحی و بدنی مادران با اطفال شیرخوار است که شیرخوار باید فقط از یک مادر یا دایه تغذیه شود. به همین علت است که اسلام عزیز برای خواهر و برادر رضاعی اهمیتی قائل گردیده که همچون قرابت نسبی ازدواجشان را حرام کرده است. به همین خاطر است که پیشتر روایتی آورده ام که دستور داده اند مردان مواظب همسران

شیرده خود باشند که از چپ و راست به هر نوزادی شیر ندهند که موجب ایجاد حرمت شود. (10)

1) کافی ج 5، ص 446، حدیث 14.

2) من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 411، روایت 4436، باب 2.

3) الاستبصار، ج 3، ص 197، روایت 19، باب 125.

4) فروع کافی، ج 5، ص 438، روایت 2 و 8.

5) مدرک پیشین.

6) همان، ج5، ص 446، روایت 15.

7) فروع کافی، ج 5، ص 438، روایت 1.

8) فروع کافی، ج 5، ص 438، روایات 1، و 5 تا 7.

9) فروع کافی ج 5، ص 438، روایات 1 و 5 تا 7.

10) غذای انسان، ج 1، ص 202-209.