اگر خداوند، جمیل محض و تنها معشوق راستین است و محبوبیت دیگران- در صورتی که صادق باشدـ پرتوی از آن محبوبیت الهی می باشد، برترین لذت ها در دنیا انس و گفتگو با چنین معشوق بی نظیر است و بالا ترین لذت در آخرت لذت وصال با او است که حتی انس ها و لذت های بهشتی در برابر آن اندک است.
در مقابل، بدترین عذاب در دنیا- همان گونه که در روایات نقل شده- این است که
بنده ای در اثر گناه زیاد و غفلت، از لذت عبادت و شیرین مناجات با آن جمیل محض محروم گردد و دردناک ترین عذاب در آخرت برای جهنمیان دوری از لقاءالله و محرومیت از وصال جمال و شهود قلبی خداوند مهربان است؛ به همین جهت مالای عارفان پرچم دار عاشقان، امام علی (ع) در دعای شریف کمیل به هنگام مناجات با معشوق خویش ناله و ضجه می زند و می فرماید:
»فهبنی یا إلهی و سیدی و مولای و ربی صبرت علی عذابک فکیف أصبِر علی فِراقِک«؛ ای معبود و آقا و مولا و پروردگارم، گیرم که من بر عذاب تو صبر کنم. اما چگونه بر فراق دوری تو طاقت آورم. (1)
1) مفاتیح الجنان، دعای کمیل.
