قبلا گفته شد که بعد از یکسالگی کودک به غذای کمتری احتیاج دارد و به طور معمول اشتهایش کم می شود این موضوع کاملا طبیعی است و نیاز به هیچ اقدامی ندارد. بعضی از بی اشتهایی ها نتیجه ی بیماری کودک بود. در این موارد باید به درمان طفل پرداخت تا هر چه سریعتر سلامتی خود را بدست آورد. در دوران بیماری هم باید به تغذیه کودک توجه کرد. (برای کسب اطلاع بیشتر به قسمت تغذیه ی کودک در زمان بیماری مراجعه کنید(. سایر موارد کاهش اشتها به رفتارهای والدین بر می گردد و چنانچه والدین روش صحیحی برای تغذیه کودک انتخاب کنند، اشتهای کودک کم نمی شود و اگر کم شده است، افزایش پیدا می کند و به حالت عادی بر می گردد. رعایت
نکات زیر علاوه بر بهبودی اشتها باعث بهتر جذب شدن غذا می شود و بسیاری از مشکلات دستگاه گوارش را بر طرف می نماید، همچنین در سلامتی روانی و بهتر تربیت شدن کودک نیز مؤثر می باشد.
1. زمانهای مشخصی برای تغذیه ی کودک داشته باشید. سه وعده ی اصلی صبحانه، ناهار و شام را هم زمان با وعده های اصلی غذای خانواده قرار دهید و ساعتهای مشخصی برای دو میان وعده داشته باشید. وقتی کودک به مدرسه می رود، زمانهای تغذیه را طوری تنظیم کنید که کودک بتواند همراه خانواده وعده های اصلی غذا را مصرف کند، همچنین میان وعده را به کودک بدهید تا همراه خود به مدرسه یا کودکستان ببرد.
مادران می توانند در جمع اولیاء و مربیان مدرسه ساعتی را برای میان وعده ی کودکان در نظر بگیرند تا همه ی بچه ها همراه هم به صرف میان وعده بپردازند.
2. پیش از فرا رسیدن زمان تغذیه ی کودک، او را برای غذا خوردن آماده کنید. اگر کودک مشغول بازی کردن یا درس خواندن می باشد چند دقیقه قبل از زمان غذا به او بگویید که موقع ناهار یا شام یا… است. سپس کمی قبل از رسیدن زمان غذا بازی یا درس کودک را قطع کنید و دست و صورت او را بشویید یا به کودک بگوئید که خودش این کار انجام دهد. سپس سفره یا میز غذا را بچینید و مشغول غذا
خوردن شوید. هنگام مصرف میان وعده ها هم این کار را انجام دهید.
اگر کودک خواب است حداقل ربع ساعت قبل از فرا رسیدن زمان تغذیه او را بیدار کنید تا دست و صورت خود را بشوید، سپس کمی ورزش کند و یا کمی با او صحبت کنید و وقتی کاملا بیدار شد، غذا را صرف کنید.
3. غیر از پنج وعده ی غذایی، چیز دیگری به کودک ندهید. تنقلاتی مثل کیک، کلوچه، نان خامه ای و موادی که در تهیه ی آنها آرد گندم یا برنج استفاده شده است را می توانید به عنوان میان وعده ها به کودک بدهید. تنقلات دیگر مثل شکلات، پفک نمکی، کام و… را خیلی کم به کودک بدهید و از آنها به عنوان میان وعده استفاده نکنید. هیچ گاه تنقلات را به عنوان جایزه برای کودک قرار ندهید تا ارزش آنها نزد کودک بالا نرود، تنقلات با رنگهای جالب و آگهی های زیبا و… تا حد امکان از کودک دور کنید تا توجه کودک به آنها جلب نشود، ولی هیچ گاه به طور مستقیم کودک را از خوردن آنها منع نکنید.
هر گاه به جایی رفتید که پر از تنقلات با ارزش غذایی پایین است و کودک شما از شما درخواست خرید می کند، به کودک بگویید که خوب نگاه کند و یکی از آنها را انتخاب کند. در همین حال شما نیز یکی از آنها را که ارزش غذایی بهتری دارد انتخاب نمائید و کمی از آن تعریف کنید. سعی کنید از ظاهر و طعم آن تعریف کنید نه از خواص
آن، مثلا می توانید بگویید، به به، چه بستنی قشنگ و خوشمزه ای، من که یک بستنی می خورم، تو چه چیزی می خواهی؟ این کار ممکن است باعث شود که کودک شما نیز بستنی را انتخاب کند. به هر حال اگر کودک چیز دیگری انتخاب کرد آن را برای او بخرید تا علاقه ی کودک نسبت به آن بیشتر نشود. قبل از اینکه به این گونه جاها بروید، به کودک غذای کافی بدهید تا سیر شود، در این صورت علاقه ی او به تنقلات کمتر می گردد.
با افزایش سن کودک می توانید در مورد ارزش غذاها با او صحبت کنید و سپس او را در انتخاب غذا آزاد بگذارید که به احتمال زیاد غذاهای بهتر را انتخاب می کند و از تنقلات گاه گاهی استفاده می نماید. در این زمان که کودک به مدرسه می رود، برای میان وعده ای که در مدرسه مصرف می نماید، میوه، آب میوه یا غذاهای خوب دیگری قرار دهید و سعی نکنید غذای مدرسه را پفک، نوشابه و… قرار دهید. هماهنگی با مربیان مدرسه و همکاری با سایر والدین، این کار را آسانتر می کند. مثلا به جای دکه هایی که کیک و نوشابه، پفک، چیپس، آدامس، شکلات و… می فروشند، دکه هایی در مدرسه راه اندازی شود که آب میوه، میوه به صورت تکی، مغز گردو، قاضی پنیر و… بفروشند.
4. موقع غذا خوردن آرامش کودک را حفظ کنید. آرامش داشتن
هنگام غذا خوردن، مسأله ای است که برای همه ی افراد ضروری است. بسیاری از مشکلات و بیماریها به علت اضطراب و آرام نبودن در زمان غذا خوردن است.
زمان غذا که فرا رسید رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله، کتاب و درس، بازی، گفتگو، خاطره، جک و خنده و… را کنار بگذارید و محیط غذا خوردن را ساکت کنید و از خوردن غذا لذت ببرید. ممکن است شخصی فکر کند، در این صورت غذا خوردن به اندازه ی کافی لذت بخش است و اگر به آن توجه کنیم، لذت آن را در می یابیم. همراه کردن کارهای دیگر با غذا خوردن سبب می شود که از لذت غذا خوردن کاسته شود و کم کم به صورت کاری اجباری درآید.
دعوا کردن و تنبیه کردن کودک را هنگام غذا خوردن مطرح نکنید. موقع غذا خوردن به کودک نگویید که حالا غذایت را بخور تا بعدا درباره ی بی ادبیت یا درسهایت با تو صحبت کنم، این کار باعث می شود تا کودک مضطرب شود و اگر اشتهایش کم نشود، مشکلاتی برای سلامتی او بوجود می آید.
مسائل اخلاقی و آموزش آداب غذا خوردن را به طور مداوم به کودک تذکر ندهید. مگر نگفته بودم که موقع غذا حرکت نکنی، قاشق این گونه بگیر، مواظب باش غذا را نریزی و… این صحبتها اثر چندانی ندارد و اعتبار شما را نزد کودک کم می کند. (به قسمت آموزش تغذیه
مراجعه کنید)
5. همکاری کودک در انتخاب و تهیه ی غذا، اشتهای او را زیاد می کند. به کودک اجازه بدهید که گاهی غذای مورد علاقه ی خود را درخواست کند. بعضی وقتها با او مشورت کنید که برای صبحانه، ناهار یا شام چه غذایی تهیه کنیم.
از سه تا چهار سالگی به بعد گاهی کودک را برای خرید مواد غذایی با خود بیرون ببرید. به او اجازه دهید که در تهیه ی غذا و چیدن سفره در حد توان خودش به شما کمک کند.
6. هیچ گاه با اجبار، تهدید، تنبیه، تشویق، جایزه دادن و… کودک را به غذا خوردن وادار نکنید.
7. بشقاب را از غذا پر نکنید بلکه کمی غذا در بشقاب بریزید و بعد از تمام شدن غذا با درخواست کودک کمی دیگر غذا اضافه کنید.
8. کودک نباید احساس کند که والدین به غذا خوردن او اهمیت می دهند.
9. کودک مخصوصا در سنین پایین از غذای زیاد سرد و زیاد گرم خوشش نمی آید.
10. زمان غذا خوردن را زیاد طولانی نکنید، البته این حرف به آن معنی نیست که در خوردن غذا عجله کنید و با سرعت به کودک غذا داد، اتفاقا باید صبر کنید تا کودک به آرامی غذا بخورد و در دادن غذا
به او عجله نکنید، صبر کنید تا خودش غذا بخورد، حتی اگر این کار باعث شود که زمان غذا خوردن طولانی شود. بعضی از والدین به علت فرصت نداشتن یا حوصله نداشتن می خواهند سریع به کودک غذا بدهند و چون کودک خودش به آرامی غذا می خورد، خودشان به کودک غذا می دهند و این کار را تند تند انجام می دهند که باعث کاهش اشتها می شود.
منظور از طولانی نکردن زمان غذا این است که سفره نباید بیش از حد پهن باشد، هر کس هر موقع که خواست سر سفره بیاید، در بین غذا بازی، این طرف و آن طرف رفتن، درس خواندن و… انجام شود و سپس به خوردن مشغول شوند. این کارها صحیح نیست، زمانی معمولی برای خوردن غذا بخورد و اگر میل ندارد، غذا نخورد. ولی بعد از تمام شدن مدت غذا خوردن، سفره جمع شود و تا وعده ی بعدی، غذایی به کودک داده نشود. در وعده ی بعدی هم همین طور رفتار شود.
11. کودک غذا خوردن دسته جمعی را دوست دارد بنابراین سعی کنید همه ی اعضای خانواده، لااقل یک وعده غذا در روز را همراه هم مصرف کنند. همچنین گاهی ضیافتهای کودکانه برقرار کنید. (برای اطلاع بیشتر به قسمت ضیافتهای کودکانه رجوع کنید(.
12. در غذا و محیط غذا تنوع و جذابیت ایجاد کنید. در روزهای
گرم سال می توانید سفره ی غذا را در بالکن یا تراس پهن کنید. گاهی برای صرف غذا به کنار رودخانه ای زیبا، پارکی قشنگ یا کوه بروید. سفره ی غذا، میز غذا، پیش بند کودک، بشقابها و… رنگهایی زیبا داشته باشند. استفاده از دسته گلی زیبا روی سفره ی غذا بسیار جذاب است.
غذاهای متنوعی به کودک بدهید. علاوه بر اینکه از تمام گروههای غذایی استفاده می کنید، هر ماده ی غذایی را به صورتهای مختلف تهیه کنید. غذا به اندازه ی کافی تهیه کنید تا نیاز نباشد یک غذا را در چند وعده مصرف کرد. گاهی اضافه کردن چند غذا به سفره حتی اشتهای بزرگسالان را نیز زیاد می کند. مثلا ممکن است کودک شما تخم مرغ نیمرو را دوست نداشته باشد ولی وقتی ترشی به سفره اضافه شد، با خوردن کمی ترشی یا دوغ به خوردن تخم مرغ هم علاقه مند شود.
نام غذاها را نیز متنوع کنید. گاهی نامهای عجیب و غریبی از خود در آورید و به یک غذا نسبت دهید. مثلا روزی که قرار است سیب زمینی مصرف کنید، اگر به کودک بگویید امروز سیب زمینی داریم ممکن است بگوید باز هم سیب زمینی و اشتهایش کم شود. ولی می توانید کمی تغییر در پخت سیب زمینی ایجاد کنید و به کودک بگویید امروز خوراک هندی داریم و این موضوع سبب تحریک اشتهای او می شود.
برای علاقه مند کردن کودک به سبزی، میوه و… عکسهای جالبی از آنها تهیه کنید و شعرهایی در مورد آنها بخوانید، آنها را به صورت معما قرار دهید.
توجه کنید که در متنوع کردن غذا و محیط مصرف آن، زیاده روی نکنید، چرا که علاقه ی بیش از حد به غذا و مصرف زیاد غذا باعث ایجاد چاقی در کودک می شود که مشکلات زیادی را به همراه دارد.
