از حکمت های سلام در نماز، درخواست امان از عذاب قیامت و طلب رحمت از خداوند تبارک و تعالی می باشد. علاوه بر این که به نمازگزاران این آگاهی و معرفت را می دهد که در زندگی نه تنها در محضر خداوند متعال هستند، بلکه در حضور پیامبر)صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه أطهار (علیهم السلام(و دو ملک مأمور به ثبت اعمال انسان نیز می باشند، و آنها از اعمال و نیات انسان باخبرند، زیرا سلام های نماز متوجه این بزرگواران می باشد و نمازگزار با ضمیر خطاب، آنان را مخاطب سلام خود می کند، که توجه به این شهود شاهدان در زندگی نقش بسیار مؤثری در اصلاح و تکامل انسان دارد.
اینها گوشه ای از اسرار و حکمت های نماز بود که نمازگزار باید بداند و به هنگام نماز در خاطر داشته باشد و قصد داشته باشد که آنها را در صحنه ی زندگی خود پیاده نماید و گرنه نماز او به فرموده ی حضرت امام علی)علیه السلام) ناقص خواهد بود. (1)
بدین ترتیب حقایق دین و برخی از واقعیات عالم و اسرار قیامت این گونه در طهارت های سه گانه و نماز متجلی شده و در نظر افراد مجسم می شود.
نتیجه آن که نماز همانند سایر عبادت ها دارای احکام، شرایط، آداب، مثل حضور
قلب، و اسرار ویژه ای است که رعایت آنها در نماز و تحقق عملی آنها در زندگی روزمره، هدف تشریع و وجوب یا استحباب آنها می باشد و چنین عبادتی کامل و نقش سازندگی آن بسیار بوده و در قیامت نیز انسان ها با باطن و حقیقت نماز و عبادات محشور می شوند. اینها همان شناسنامه واقعی نماز است که قرآن کریم درباره ی آن می فرماید:
»َ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ«؛ نماز را به پا دار که نماز، انسان را، از فحشا و زشتی ها و گناهان باز می دارد و یاد خدا بزرگ تر و بالاتر است. (2)
پس نشانه ی نماز مقبول آن است که انسان در برابر ناهنجاری های اخلاقی و رفتاری بیمه شود؛ چنان که پیامبر اکرم)صلی الله علیه و آله و سلم) نیز می فرمایند:
لاصلاة لِمن لم یطعِ الصّلاة و طاعة الصّلاةِ ان تنهی عنِ الفحشاءِ و المنکرِ؛ نیست نماز، واقعی و کامل، برای کسی که از، حقیقت و درس های آموزنده و سازنده، نماز اطاعت نکند و طاعت نماز این است که نماز نهی از فحشا و منکر می کند. (3)
یاد خداوند و احساس حضور- که حقیقت و جان نماز و سایر اعمال صالح است برتر و بالاتر از بادارندگی نماز از فحشا و منکر است، زیرا عامل اصلی نهی از فحشا و منکر می باشد؛ همان گونه که شفابخش دل ها، عامل تقویت ایمان، نورانیت جان ها و مایه ی آبادی قلب ها با فضایل و کمالات نیز یاد اوست. معنای ذکر و یاد خداوند، توجه به شهود و نظارت خداوندی در صحنه ی انجام عمل و حتی در متن زندگی است؛ به گونه ای که محرک انسان به اطاعت و بازدارنده از معصیت باشد.
1) ر. ک: بحارالانوار، ج 82؛ میزان الحکمه، ج5؛ جامع احادیث شیعه، ج5؛ اسرار الصلاة و رازهای نماز از آیت الله جوادی آملی.
2) عنکبوت (29) آیه 45.
3) بحارالانوار، ج 82، ص 198.
