شاید بتوان گفت که زندگى اجتماعى یا زندگى در میان جمع بدون وجود یا سلامت هیجانها و عواطف غیرممکن است و مرگ اجتماعى شخص از لحظهاى آغاز مىشود که او دیگر نمىتواند با دیگران ارتباط عاطفى برقرار کند.
بنابراین شخص سالم با محیط اجتماعى بهتر مىسازد و او مىتواند بدون احساس فشار روانى و تعارض با هم میهنانش زندگى کند. او غالبا زندگى را رضایت بخش و لذت بخش مىیابد و نیز مىکوشد زندگى را براى دیگران نیز رضایت بخش و لذت بخش گرداند.
از این نکته مهم نباید غافل شد که فرهنگ هر جامعه به هیجانها و عواطف اعضاى آن رنگ مىبخشد و چگونگى اظهار آنها را به ایشان مىآموزد. و نیز این واقعیت را همیشه در نظر بگیریم که همه
عوامل محیط زندگى شخص همیشه به میل او عمل نمىکنند.
چنانچه على علیهالسلام مىفرماید:
الدهر یومان یوم لک و یوم علیک فاذا کان لک فلا تبطروا اذا کان علیک فاصطبر(1)
دنیا دو روز است روزى به سودت و روزى به زیانت، روزى که به سود تو است تند متاز و روزى که بزیانت است شکیبا باش.
دو روز است دنیاى دون اى پسر
برى سود یک روز و روزى ضرر
بروزى که سود است آهسته ران
صبورى نما پیشه، روز زیان
بنابراین، طبیعى است که شخص در برخورد با موقعیتهاى گوناگون زندگى با یک عده موانع یا عوامل کنترل کننده مواجه خواهد شد و او نخواهد توانست به هدف یا هدفهایش دست یابد و طبعا ناراحت خواهد شد و احساس محرومیت خواهد کرد. این حالت را«ناکامى»(2) گویند. ما باید یاد بگیریم چگونه با واکنشهاى هیجانى و عاطفى خود برخورد کنیم.
شخص برخوردار از سازگارى خوب، ناکامى را به عنوان یکى از واقعیتهاى زندگى مىپذیرد، ناامید نمىشود، و با تغییر هدف یا روش تلاش و یا وسایل، بر موقعیت ناکامى چیره مىشود و یا آن را قابل تحمل مىگرداند.
افرادى که به خداوند ایمان دارند مثل کوه استوار در برابر مصائب و مشکلات ایستادگى مىکنند و بى تابى نمىکنند در همهى موارد
راضى به رضاى خدا و توکل بر خدا مىکنند.
خداوند در قرآن کریم به پنج صفت ویژه مؤمنان راستین چنین اشاره مىفرماید: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إِذا ذُکِرَ اللَّهُ….(3)
«مؤمنان تنها کسانى هستند که هر وقت نام خدا برده شود، دلهاى آنها به خاطر احساس مسئولیت در پیشگاهش ترسان مىگردد. آنها همواره در مسیر تکامل پیش مىروند و لحظهاى آرام ندارند و هنگامىکه آیات خدا بر آنها خوانده مىشود بر ایمانشان افزوده مىشود تنها بر پروردگار خویش تکیه و توکل مىکنند.
آنها کسانى هستند که نماز را(که مظهر رابطه با خداست)برپا مىدارند و از آنچه به آنها روزى دادهایم در راه خدا انفاق مىکنند.»
در این آیات خداوند به پنج قسمت از صفات برجستهى مؤمنان اشاره کرده است که سه قسمت آن جنبهى روحانى و معنوى و باطنى دارد و دو قسمت آن جنبهى عملى و خارجى سه قسمت اول عبارتند از احساس مسئولیت، تکامل ایمان، توکل و در قسمت دیگر عبارتند از ارتباط با خدا و ارتباط و پیوند با خلق خدا.
1) حکمت 396 على علیهالسلام در نهجالبلاغه ترجمه محمد دشتى.
2) frustration.
3) انفال / 2 – 4.
