در میان عبادات، تنها نماز است که چند نوبت در شبانه روز بر پا می شود، زیرا نماز حقیقت و چکیده اسلام، قرآن و ولایت است، حقیقت و سیمای اسلام در نماز تجلی و ظهور پیدا کرده و اسلام راستین و مسلمان واقعی را تبیین و تفسیر می کند؛ چنان که امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
لِکلِّ شیءٍ وجه، و وجه دینِکم الصّلاة؛ برای هر چیزی صورت و چهره ای است، چهره ی دین شما نماز می باشد. (1)
این کلام گهربار بر دو مطلب بسیار مهم دلالت دارد: نخست این که نماز مظهر، تجلی گاه و نمایش گاه سیمای نورانی دین و حقیقت اسلام راستین است. دوم این که نماز هر کسی مظهر و نشانه ی دیانت و پای بندی او به دین می باشد؛ و به عبارت مختصر نماز شناسنامه ی دین خداوند و دیانت انسان است؛ برای شناخت عظمت حقیقت اسلام کافی است به عظمت نماز پی برد و برای شناخت افراد از لحاظ شخصیت معنوی و اخلاقی و رفتاری آنها کافی است به شناسنامه معنوی آنان یعنی نماز و میزان رعایت اوقات نماز و شرایط و آداب و اسرار آن نظر کرد.
راز مطلب اول آن است که آیین الهی اسلام مجموعه ای از اصول عقاید و فروع دین و وظایف عملیه و اخلاقیات است؛ نماز فهرست و کلیاتی از این مجموعه است. فهرستی از خداشناسی و توحید، برزخ و معاد، نبوت و امامت و مودت ائمه معصومین)علیهم السلام(، نیاز انسان به اطاعت و عبادت و استعانت از خداوند، هدف آفرینش انسان و راه و روش زندگی خردمندانه و رسیدن به سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت به کمک موحدان ناب به عنوان اسوه ها و الگوهای عالی و راستین زندگی و هشدار نسبت به راه های انحرافی و منحرفان غضب شده و گمراه و یاد نعمت های الهی و لزوم شکر آنها است.
اما راز مطلب دوم از آن چه بیان شد، روشن گشت و از مباحث بعدی نیز شفاف تر می گردد.
1) بحارالانوار، ج82، ص 310.
