بیماریهاى روانى تابع اصل کلى روابط علت و معلول مىباشد.
علل بیماریهاى روانى را مىتوان به دو دسته تقسیم کرد.
1- علل جسمانى(شامل عوامل ارثى، مادرزادى، شرایط فیزیکى و فیزیوبیولوژیک بدن)یا محیط داخل.
2- علل محیطى(شامل عوامل جغرافیایى، اجتماعى، فرهنگى، اقتصادى، عفونت، مسمومیت، ضربه، فشارهاى روانى…)یا محیط خارج.
این دو عامل اثر متقابل و مکمل بر یکدیگر دارند و این خود چند علتى بودن بیماریهاى روانى را تأیید مىکند.
فردى که پدر و یا مادر مبتلا به اسکیزوفرنى دارد اگر در شرایط مطلوب محیطى و اجتماعى قرار گیرد ممکن است با وجود داشتن زمینه، بیمارى در او ظاهر نشود و یا بالعکس فردى که پدر و مادر سالمى دارد ممکن است در اثر عوامل مختلف اجتماعى دچار اسفردگى شود و بیمارى روانى او روشنتر شود.
در مورد بیماریهاى روانى علت اصلى و شرط لازم وجود زمینه ارثى است ولى شرط کافى نیست چون بدون دخالت عوامل مساعد کننده یا تسریع کننده بروز بیمارى امکان ندارد. پس اثر متقابل عوامل مختلف کاملا محسوس است على علیهالسلام براى درمان بیماریهاى روحى مىفرماید:
ان هذه القلوب تمل کما تمل الابدان، فابتغوا لها طرائف الحکم(1)
همانا این دلها همانند بدنها افسرده مىشوند، پس براى شادابى دلها، سخنان زیباى حکمت آمیز را بجوئید.
1) حکمت 91 نهج البلاغه.